Ιστορία του Οίνου

Το αμπέλι, από το οποίο προέρχεται το κρασί έχει σύμφωνα με τους παλαιοντολόγους, προϊστορία πολλών εκατομμυρίων ετών. Απολιθωμένα κλήματα ηλικίας 60 εκατομμυρίων ετών αποτελούν την αρχαιότερη επιστημονική απόδειξη της ηλικίας της αμπέλου. Πριν ακόμα από την εποχή των παγετώνων ευδοκιμούσε στην πολική ζώνη, κυρίως στην Ισλανδία, στη Βόρεια Ευρώπη αλλά και τη βορειοδυτική Ασία. Οι παγετώνες περιόρισαν σημαντικά την εξάπλωσή του και επέβαλαν κατά κάποιο τρόπο τη γεωγραφική απομόνωση πολλών ποικιλιών, μέρος των οποίων εξελίχθηκαν και σε διαφορετικά είδη. Στην πορεία των χρόνων, διάφοροι πληθυσμοί άγριων αμπέλων μετακινήθηκαν προς θερμότερες ζώνες, κυρίως προς την ευρύτερη περιοχή του νοτίου Καυκάσου. Στην περιοχή αυτή, μεταξύ Ευξείνου Πόντου, Κασπίας θάλασσας και Μεσοποταμίας, γεννήθηκε το είδος Άμπελος η οινοφόρος (λατ. Vitis vinifera). Οι διαφορετικές ποικιλίες αυτού του είδους καλλιεργούνται και σήμερα.

Πάντως, το πρώτο υπόλειμμα κρασιού σε δοχείο βρέθηκε -βάσει των τελευταίων ανακαλύψεων- στην επαρχία Henan της Κίνας και έχει ηλικία 9.000 ετών, ενώ το προηγούμενο εύρημα στο Hajji Firuz Tepe του Ιράν ήταν ηλικίας 7.000 ετών, και το αμέσως προηγούμενο από αυτό, από την ίδια περιοχή ήταν ηλικίας 5.100 ετών.

Η διαδικασία της αμπελουργίας εικάζεται πως έχει τις ρίζες της στην αγροτική επανάσταση και τη μόνιμη εγκατάσταση πληθυσμών με σκοπό την καλλιέργεια, χρονολογείται δηλαδή γύρω στο 5.000 π.Χ. Από τους πρώτους γνωστούς αμπελοκαλλιεργητές θεωρούνται οι αρχαίοι Πέρσες, οι Σημιτικοί λαοί και οι Ασσύριοι. Μεταγενέστερα οι γνώσεις αμπελουργίας και οινοποιίας μεταφέρθηκαν στους Αιγύπτιους, τους λαούς της Φοινίκης και τους πληθυσμούς της Μ. Ασίας και του Ελλαδικού χώρου.

Οι Αρχαίοι Έλληνες έπιναν το κρασί αναμειγνύοντάς το με νερό, σε αναλογία συνήθως 1:3 (ένα μέρος οίνου προς τρία μέρη νερού). Η λέξη "κρασί" υποδηλώνει ακριβώς τον αναμεμιγμένο με νερό οίνο, ενώ "άκρατος" λεγόταν ο ανόθευτος οίνος. Διέθεταν ειδικά σκεύη τόσο για την ανάμειξη (κρατήρες) όσο και για τη ψύξη του. Η πόση κρασιού που δεν είχε αναμειχθεί με νερό ("άκρατος οίνος") θεωρείτο βαρβαρότητα και συνηθιζόταν μόνο από αρρώστους ή κατά τη διάρκεια ταξιδιών ως τονωτικό. Διαδεδομένη ήταν ακόμα η κατανάλωση κρασιού με μέλι καθώς και η χρήση μυρωδικών. Η προσθήκη αψίνθου στο κρασί ήταν επίσης γνωστή μέθοδος (αποδίδεται στον Ιπποκράτη και αναφέρεται ως "Ιπποκράτειος Οίνος") όπως και η προσθήκη ρητίνης.

Ο τρόπος παραγωγής του κρασιού σε παλαιότερες εποχές δε διέφερε ουσιαστικά από τις σύγχρονες πρακτικές. Είναι αξιοσημείωτο πως σώζονται ως τις μέρες μας κείμενα του Θεόφραστου, τα οποία περιέχουν πληροφορίες γύρω από τους τρόπους καλλιέργειας. Οι Έλληνες γνώριζαν την παλαίωση του κρασιού, την οποία επιτύγχαναν μέσα σε θαμμένα πιθάρια, σφραγισμένα με γύψο και ρετσίνι. Το κρασί εμφιαλωνόταν σε ασκούς ή σε σφραγισμένους πήλινους αμφορείς, αλειμμένους με πίσσα για να μένουν στεγανοί.

Το εμπόριο των ελληνικών κρασιών απλωνόταν σε ολόκληρη τη Μεσόγειο μέχρι την ιβηρική χερσόνησο και τον Εύξεινο πόντο και αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες οικονομικές δραστηριότητες. Σε αρκετές πόλεις υπήρχαν ειδικοί νόμοι ώστε να εξασφαλίζεται η ποιότητα του κρασιού, αλλά και ενάντια στον ανταγωνισμό και τις εισαγωγές. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί η νομοθεσία της Θάσου, σύμφωνα με την οποία πλοία με ξένο κρασί που πλησίαζαν το νησί θα έπρεπε να δημεύονται.

Οι Ρωμαίοι ήρθαν σε επαφή με το κρασί από τους Έλληνες αποίκους και τους γηγενείς Ετρούσκους και επιδόθηκαν επίσης στην αμπελοκαλλιέργεια. Με την κατάρρευση της Ρώμης και τις μεταναστεύσεις των λαών η αμπελουργία γνώρισε περίοδο ύφεσης. Σε κάποιες περιοχές η αμπελουργία εγκαταλείφθηκε για αιώνες. Σημαντικό ρόλο στην διάσωση της οινοποιίας είχαν οι κληρικοί και μοναχοί, που χρειάζονταν το κρασί για τελετουργικούς σκοπούς. Την εποχή του Καρλομάγνου και του Μεσαίωνα, η τέχνη του κρασιού γνώρισε ξανά άνθιση.

Στο Βυζάντιο, οι μεγαλύτερες εκτάσεις γης ανήκαν στην εκκλησιαστική περιουσία και οι μοναχοί επωμίστηκαν την καλλιέργεια των αμπελιών καθώς και την παραγωγή του κρασιού. Αυτή την περίοδο μάλιστα πρέπει να εγκαταλείφθηκε και η πρακτική της ανάμειξης του κρασιού με νερό.

Στη Δύση, την ίδια περίοδο, η τέχνη του κρασιού γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη. Το 16ο αιώνα είχε εξαπλωθεί στην Ισπανία αλλά και στη Γαλλία. Την εποχή αυτή προωθούνται και αρκετές τεχνικές καινοτομίες, όπως η χρήση γυάλινης φιάλης και φελλού. Επιπλέον γίνεται γνωστή η παρασκευή αφρώδους οίνου (όπως για παράδειγμα η σαμπάνια, που αποδίδεται στον Γάλλο βενεδικτίνο μοναχό Περινιόν).

Το κρασί είναι ένα από τα παλαιότερα αλκοολούχα ποτά που γνωρίζει ο άνθρωπος, με πλούσια ιστορία που χρονολογείται χιλιάδες χρόνια πίσω. Από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή, το κρασί αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του πολιτισμού και της κοινωνίας σε όλο τον κόσμο. Σε αυτό το άρθρο, θα εξερευνήσουμε τη συναρπαστική ιστορία του κρασιού, από την προέλευσή του έως την τρέχουσα κατάστασή του ως αγαπημένου ποτού που απολαμβάνουν οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο!

Οι ρίζες του κρασιού

Η ακριβής προέλευση του κρασιού είναι ασαφής, αλλά πιστεύεται ότι προέρχεται από την περιοχή του Καυκάσου πιθανόν στη Γεωργία, την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν. Οι πρώτες ενδείξεις παραγωγής κρασιού χρονολογούνται γύρω στο 6000 π.Χ., όπου πιθανότατα παρασκευαζόταν από ζύμωση άγριων σταφυλιών που φύτρωναν στην περιοχή. Από εκεί, η πρακτική της παραγωγής κρασιού εξαπλώθηκε σε όλη τη Μεσόγειο και τελικά σε όλο τον κόσμο.

Το κρασί στα αρχαία χρόνια

Το κρασί έπαιξε σημαντικό ρόλο σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, συμπεριλαμβανομένων των Αιγυπτίων, των Ελλήνων και των Ρωμαίων. Στην αρχαία Αίγυπτο, το κρασί θεωρούνταν είδος πολυτελείας και χρησιμοποιούνταν συχνά σε θρησκευτικές τελετές. Στην αρχαία Ελλάδα αλλά και τη Ρωμαική αυτοκρατορία έβλεπαν το κρασί ως σύμβολο του πλούτου και της κοινωνικής θέσης, και συχνά το σέρβιραν σε συμπόσια και άλλες κοινωνικές συγκεντρώσεις.

Το κρασί στο Μεσαίωνα

Κατά τον Μεσαίωνα, η παραγωγή κρασιού συνέχισε να επεκτείνεται σε όλη την Ευρώπη, με πολλά μοναστήρια και άλλα θρησκευτικά ιδρύματα να παίζουν βασικό ρόλο στην παραγωγή κρασιού. Οι Βενεδικτίνοι Μοναχοί στη Γαλλία και τη Γερμανία είναι υπεύθυνοι για την διατήρηση και την εξάπλωση πολλών γηγενών ποικιλιών που είναι διάσιμες μέχρι και σήμερα με βασικό παράδειγμα το Pinot Noir. Εκτός από τους κοινωνικούς σκοπούς το κρασί χρησιμοποιήθηκε συχνά και για ιατρικούς σκοπούς κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου καθώς πίστευαν ότι είχε θεραπευτικές ιδιότητες για μια ποικιλία παθήσεων.

Το κρασί στη σύγχρονη εποχή

Σήμερα, το κρασί απολαμβάνουν οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο και παράγεται σε χώρες τόσο διαφορετικές από την Ευρώπη όπου ξεκίνησε! Μεγάλες ‘νέες δυνάμεις΄στην παραγωγή κρασιού είναι Αυστραλία, η Νότια Αφρική, η Χιλή και οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Η έλευση των νέων τεχνολογιών, όπως οι μηχανικοί τρυγητές σταφυλιών και οι νέα είδη δεξαμενών ζύμωσης, έφερε επανάσταση στη διαδικασία οινοποίησης και κατέστησε δυνατή την παραγωγή κρασιών υψηλής ποιότητας σε μεγάλη κλίμακα.

Σήμερα, το κρασί παραμένει σημαντικό μέρος πολλών πολιτισμών και κοινωνικών περιστάσεων. Είτε πρόκειται για ένα ποτήρι κρασί στο τραπέζι είτε για ένα μπουκάλι σαμπάνια για να γιορτάσουμε μια ιδιαίτερη περίσταση, το κρασί συνεχίζουν να απολαμβάνουν οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο.

Η ιστορία του κρασιού είναι πλούσια και συναρπαστική, με μια κληρονομιά που εκτείνεται χιλιάδες χρόνια πίσω. Από τους αρχαίους πολιτισμούς της Εγγύς Ανατολής έως τις σύγχρονες οινοπαραγωγικές περιοχές του κόσμου, το κρασί έχει διαδραματίσει εξέχοντα ρόλο στην ανθρώπινη ιστορία και τον πολιτισμό. Έτσι, την επόμενη φορά που θα σηκώσετε ένα ποτήρι κρασί, αφιερώστε λίγο χρόνο για να εκτιμήσετε τη μακρά και ιστορία που έχει η παραγωγή αυτής της νόστιμης και αγαπημένης συνήθειας.